Bollenvelden en de schilderkunst

Inleiding

Bruning Heintz heeft regelmatig schilderijen van bollenvelden in haar collectie. Recent nog van Ben Viegers en ook Jentsje Popma. Mits goed geschilderd, hebben dergelijke schilderijen altijd een magische aantrekkingskracht. En ze zijn typisch Nederlands, kleurrijk en vrolijkmakend. Wat zijn bollenvelden eigenlijk? En waarom zijn ze zo geliefd als onderwerp voor schilders?

Wat zijn bollenvelden eigenlijk ?

Een bollenveld is een bijproduct van de bloembollenteelt dat in Nederland talrijke buitenlandse toeristen trekt. Een bollenveld is een akker waarop op commerciële wijze bolgewassen (aanvankelijk alleen tulpen) worden gekweekt. Nadat de bollen in bloei zijn gekomen worden zij gekopt. De bollen worden vervolgens geoogst en over de hele wereld geëxporteerd, waar zij door de kopers bijvoorbeeld in eigen tuin worden geplant.

De eerste bollenvelden ontstonden vanaf de tweede helft van de 19e eeuw in de huidige Bollenstreek. Ook tegenwoordig vindt men de meeste bollenvelden nog in de Bollenstreek en ook in het noorden van de provincie Noord-Holland. Maar ook elders in het land, onder andere in de buurt van Venlo, op Texel, in het noordwesten van de provincie Friesland, in de Noordoostpolder en op de Zeeuwse en Zuid-Hollandse eilanden kan men bollenvelden aantreffen.

Bollenvelden door George Hitchcock

Veel geschilderd door bekende Nederlandse en buitenlandse kunstenaars

Toen de bollenkwekers omstreeks 1870 in de zandvlakten achter de duinen bollenvelden gingen aanleggen - percelen bolbloemen in één kleur -, waren het toeristen maar ook schilders die al snel de ongewone schoonheid daarvan zagen. De bloeiende bollenvelden zijn sindsdien een geliefd onderwerp voor schilders uit buiten- en binnenland.

De bloembollenvelden behoren tot de meest karakteristieke landschappen van Nederland. Claude Monet was er dol op. Hij beklaagde zich erover dat zijn palet niet toereikend was om de bollen goed te kunnen schilderen. Vincent van Gogh ging hem voor, Ferdinand Hart Nibbrig en de Amerikaanse kunstenaar George Hitchcock volgden snel daarna. De Nederlandse kunstschilder Anton Koster (1859-1937) maakte er zelfs zijn specialiteit van en werd door zijn vrienden Anton Tulp genoemd. Anton Koster is nog steeds de ‘koning’ van het bollenvelden schilderen, met een werkzaamheid van meer dan 30 jaar, de productie van honderden schilderijen, steeds van hoge kwaliteit. In zijn werken heeft hij ook aandacht voor de individuele bloemen – vooral tulpen en hyacinten – die herkenbaar zijn en soms zelfs identificeerbaar. Koster werkte zowel buiten als in zijn atelier.

Ben Viegers (1886-1947) is ook een bekende schilder van bollenvelden. Hij was vooral gefascineerd door de kleurenpracht van de bollenvelden en niet in de individuele bloemen. Zijn werk is spontaan en impressionistisch. De kleinere werken ontstonden in het veld, de grotere in het atelier, waarschijnlijk op basis van schetsen. Hij heeft veel andere onderwerpen geschilderd - stadsgezichten, landschappen -, maar zijn bollenveldenschilderijen behoren tot het meest geliefde deel van zijn oeuvre. Elders op deze site kunt u een mooi werk van bollenvelden aantreffen van Ben Viegers.

Ook onder hedendaags kunstenaars zijn bollenvelden een aantrekkelijk onderwerp. Zie bijvoorbeeld het werk van Hans Versfelt, Frans Koppelaar en iemand als Leo van den Ende.

Bollenvelden door Anton Koster

Waarom zijn bollenvelden geliefd onderwerp voor kunstenaars ?

Voormelde koning van de bollenschilderijen Anton Koster zei ooit tegen een collega: ‘Ik ben gaan begrijpen waarom eronder collega’s zo weinig animo is om de bollenvelden te schilderen. Vooral als het half bewolkt is en nu en dan de zon doorbreekt, verandert de sfeer aan de lopende band. Dat maakt het schilderen van tulpenvelden ontzettend moeilijk maar is het tegelijkertijd ook een enorme uitdaging’.

Zijn werken zijn van hoge kwaliteit en hebben een levensecht karakter. Bij Koster kloppen de kleuren van de afgebeelde soorten, het type gewas en de landschappelijke omgeving altijd. Dit is zeer uitdagend evenals het weergeven van de bollen zelf. Van dichtbij zie je de individuele bollen maar als de afstand toeneemt zie je kleurvlakken. Die overgang op natuurlijke wijze weergeven, is extra uitdagend. Dat maakt het onderscheid tussen goede en minder goede schilders van bollenvelden.